全母語、囝仔反抗 Beh 按盞？｜#19｜QA
🦄Siá/Tiongkokōe/SióNgá tī 2016 nî 3 goe̍h 31, Pài 4
🐕E̍k/Tâioânōe/Jūn tī 2022 nî 2 goe̍h chhe 4, Pài 5
Kū bûnchiuⁿ koh tah.
舊文章閣貼。
Q: Góa kah gínná kóng bógí, sī ánchóaⁿ i lóng kóng thiaⁿ bô, koh ē siūⁿkhì?
Nā bô chū thâu tiō choân bógí ê katêng, beh ánchóaⁿ khaisí choánoāⁿ chò choân bógí?
Nā kah gínná kanna kóng bógí, gínná leh choánoāⁿ gígiân kám ē ū khùnlân?
Íāu khì tha̍kchheh ta̍kê lóng kóng Pakkiaⁿōe beh ánchóaⁿ?
Q：我甲囝仔講母語、是按盞伊 lóng 講听無、閣 ē 受氣？
Nā 無自頭 tiō 全母語 ê 家庭、beh 按盞開始轉換做全母語？
Nā 甲囝仔 kanna 講母語、囝仔 leh 轉換語言咁 ē 有困難？
以後去讀冊逐个 lóng 講北京話 beh 按盞？
A:
Í góa katī ê kenggiām, góa sī tha̍k tōapan chìnchêng lóng choân Tâigí, m̄koh góa bô ìnsiōng katī tī ha̍khāu ū jīmhô chiònggāi āsī khùnlân. Piáuta̍t, thiaⁿ tú khaisí khólêng khah bô hiah sūn, m̄koh chiâⁿ kín tiō ē o̍h ·khí·lâi à. Āu ·lâi góa o̍h Bíkokōe o̍h Ji̍tgí mā lóng chiâⁿ sūnlī. Góa jīnûi khólêng kah tōanáu chiâⁿ koànsì sianggí ū koanhē.
以我 katī ê 經驗、我是讀大班進前 lóng 全台語、不閣我無印象 katī tī 學校有任何障礙 ā是困難。表達・听 tú 開始可能卡無 hiah 順、不閣誠緊 tiō ē 學起來 à。後來我學美國話學日語 mā lóng 誠順利。我認為可能甲大腦誠慣勢双語有關係。
Koh lâi tiō sī lâi kóng gún kiáⁿ ê gígiân khoânkéng à. Góa chhaputto kàu in 1 hòe gōa chiah kah in choân Tâigí. Koh inūi in apah sī Ji̍tpúnlâng, só͘í apah kanna kah in kóng Ji̍tgí. Pêngsiông sîá kiâⁿ tī lō͘ ·ni̍h tn̄g ·tio̍h ê lâng, m̄koán ēhiáu Tâigí ·bô, lóng kanna kah in kóng Pakkiaⁿōe.
Só͘í gún kiáⁿ bo̍kchêng 3 hòe, in ê gígiân súiōng chōnghóng sī Tâigí > Pakkiaⁿōe > Ji̍tgí.
閣來 tiō 是來講阮子 ê 語言環境 à。我差不多到 in 1 歲外 chiah 甲 in 全台語。閣因爲 in 阿爸是日本人、所以阿爸 kanna 甲 in 講日語。平常時仔行 tī 路裡撞着 ê 人、不管 ē曉台語無、lóng kanna 甲 in 講北京話。
所以阮子目前 3 歲、in ê 語言使用狀況是台語 > 北京話 > 日語。
In tāikhài sī khaisí kah gōakháu ê sèkài chiapchhiok liáuāu, 2 ê lâng tiàm chhù tiō ē katī thauthauá liān Pakkiaⁿōe. Inūi in chaiiáⁿ Pakkiaⁿōe tùi in lâi kóng ū gōa hó iōng, nā beh sengchûn ū gōa tiōngiàu. Ji̍tgí tiantó siōng jio̍ksè, inūi kanna apah leh kóng. Ū tangsîá in koh ē ài góa bēēng kóng Ji̍tjí, in jīnûi he sī apah ê gígiân. Jîchhiáⁿ in chaiiáⁿ góa bat Tâigí, in bo̍kchêng siōng se̍kchhiú ê gígiân tiō sī Tâigí. Nā góa tī Ji̍tpúnlâng khah chōe ê tiûⁿha̍p ngē kah in kóng Ji̍tgí, in koh ē siūⁿkhì, kámkak góa sī leh kā in thiaulân.
In 大概是開始甲外口 ê 世界接觸了後、2 个人店厝 tiō ē katī 偷偷仔練北京話。因爲 in 知影北京話對 in 來講有外好用、nā beh 生存有外重要。日語顛倒上弱勢、因爲 kanna 阿爸 leh 講。有冬時仔 in 閣 ē 愛我袂用講日語、in 認爲 he 是阿爸 ê 語言。而且 in 知影我 bat 台語、in 目前上熟手 ê 語言 tiō 是台語。Nā 我 tī 日本人卡多 ê 場合硬甲 in 講日語、in 閣 ē 受氣、感覺我是 leh kā in 刁難。
Góa leh siūⁿ, chitmá chiâⁿ chōe siūⁿbeh kóng bógí ê katêng, nā m̄sī chū thâu tiō choân bógí, sī gínná khah tōahàn à, chiah khaisí beh choán chò bógí ·ê, èngkai ē tn̄g tio̍h gún tau gínná kóng Ji̍tgí ê chênghêng. Ū sîchūn koh ē thiaukang kā lí kóng i thiaⁿ bô, āsī bêngbēng tiō ēhiáu soah thiaukang bôài kah lí kóng.
Kîsi̍t gínná ūiáⁿ chiok khiáu chiok cheng chiok bínkám. In mā chaiiáⁿ súiōng gígiân ài khai chiâⁿ chōe khùila̍t, só͘í túá khaisí in tiō sī tansûn siūⁿbeh séng la̍t niâ. In ē kámkak lí tiō ēhiáu in ê tē 1 gígiân ā, sī ánchóaⁿ beh ka khia, sī ánchóaⁿ beh kóng pa̍tê gígiân leh? Só͘í leh choánoāⁿ gígiân in ē hoánkhòng.
Góa leh siūⁿ, tiō sī tāutāuá chhòngchō bógí khoânkéng, hō͘ in koànsì, bē kámkak kóng bógí sī hùikhì ê tāichì. Nā bô, siōng hó ê hongsek tiō sī mài hō͘ in chaiiáⁿ lí bat Pakkiaⁿōe. (Chhiáⁿ khòaⁿ pó͘chhiong soatbêng)
Só͘í tōalâng chi kan mā kóng Tâigí ūiáⁿ chiok iàukín.
我 leh 想、chitmá 誠多想beh 講母語 ê 家庭、nā 不是自頭 tiō 全母語、是囝仔卡大漢 à、chiah 開始 beh 轉做母語个、應該 ē 撞着阮兜囝仔講日語 ê 情形。有時拵閣 ē 刁工 kā 汝講伊听無、ā是明明 tiō ē曉煞刁工無愛甲汝講。
其實囝仔有影足巧足精足敏感。In mā 知影使用語言愛開誠多氣力、所以 túá 開始 in tiō 是單純想beh 省力 niâ。In ē 感覺汝 tiō ē曉 in ê 第一語言 ā、是按盞 beh ka khia、是按盞 beh 講別个語言 leh？所以 leh 轉換語言 in ē 反抗。
我 leh 想、tiō 是豆豆仔創造母語環境、hō͘ in 慣勢、袂感覺講母語是費氣 ê 代志。Nā 無、上好 ê 方式 tiō 是勿 hō͘ in 知影汝 bat 北京話。（請看補充說明）
所以大人之間 mā 講台語有影足要緊。
Gígiân súiōng chiâⁿsi̍t chiok ho̍kcha̍p. Suibóng góa m̄sī choangia̍p, m̄koh si̍tchè ê chōnghóng tiō sī siāhōe ·ni̍h khah kiôngsè ê gígiân, ittēng ē chiāmchiām kā pa̍tê jio̍ksè ê gígiân chia̍h ·khì. Iûkî Tâigí koh hông tah tahchóa, thiaukang chhauchok chò kēlō͘ ê gígiân, sīmchì bat ti̍tchiap kìmchí.
Gígiân súiōng āupiah tiāⁿtio̍h khansia̍p tio̍h chiok chōe koânle̍k kap chugoân ê suiâⁿ, m̄koh lán bô ittēng ū tìkak tio̍h tiō ūiáⁿ.
語言使用正實足複雜。雖罔我不是專業、不閣實際 ê 狀況 tiō 是社會裡卡強勢 ê 語言、一定 ē 漸漸 kā 別个弱勢 ê 語言食去。尤其台語閣 hông 貼貼紙、刁工操作做低路 ê 語言、甚至 bat 直接禁止。
語言使用後壁定着牽涉着足多權力甲資源 ê 輸嬴、不閣咱無一定有智覺着 tiō 有影。
⭐️Pó͘chhiong soatbêng:
Íhā sī chiàu chiok chōe bīniú kiàngī pó͘chhiong ·1·ē.
補充說明：
以下是照足多面友建議補充一下。
Hibāng gínná kóng bógí, kîsi̍t sī inūi lán katī ê chūngó͘ jīmtông, lán thiàⁿsioh lán ê bógí.
Só͘í beh hō͘ gínná kóng bógí ê koankiān, sī tōalâng chinsim kahì katī ê bógí. Ánne kah gínná kóng bógí chiah ū ìgī, gínná chiah ū khólêng kahì kóng bógí.
Mā tiō sī kóng, chia kóng ê choân bógí, siōng chúiàu kîsi̍t sī leh kiôngtiāu tōalâng ài choân bógí.
希望囝仔講母語、其實是因爲咱 katī ê 自我認同、咱疼惜咱 ê 母語。 所以 beh hō͘ 囝仔講母語 ê 關鍵、是大人眞心甲意 katī ê 母語。Ánne 甲囝仔講母語 chiah 有意義、囝仔 chiah 有可能甲意講母語。
Mā tiō 是講、chia 講 ê 全母語、上主要其實是 leh 強調大人愛全母語。
Tōalâng kā tùi gōa tùi lāi ê gígiân lóng ōaⁿ tńglâi choân bógí ê sîchūn, gínná sī kinpún tiō bô kihōe thang chaiiáⁿ lí bat Pakkiaⁿōe āsī pa̍t hāng gígiân.
Só͘í góa kah gínná kóng Ji̍tgí in chiah ē siūⁿkhì, in tiō sī jīnûi góa èngkai ài kah in kóng Tâigí m̄sī kóng Ji̍tgí.
大人 kā 對外對內 ê 語言換返來全母語 ê 時拵、囝仔是根本 tiō 無機會通知影汝 bat 北京話亜是別項語言。
所以我甲囝仔講日語 in chiah ē 受氣、in tiō 是認為我應該愛甲 in 講台語不是講日語。
Góa kóng “mài hō͘ in ū kihōe chaiiáⁿ lí ēhiáu Pakkiaⁿōe”, sī inūi lí chinchiàⁿ íkeng choân Tâigí kàu in bô kihōe thang chaiiáⁿ lí ēhiáu Pakkiaⁿōe ā.
M̄sī beh kiò tōalâng thiaukang kéchò katī thiaⁿ bô Pakkiaⁿōe.
Tùi gínná lâi kóng, kah pēbú koanhē chi kan siōng tiōngiàu ·ê tiō sī sìnjīm. Bô khólêng ūi tio̍h choân bógí khì kā gínná phiàn.
我講「勿 hō͘ in 有機會知影汝 ē曉北京話」、是因爲汝眞正以經全台語到 in 無機會通知影汝 ē曉北京話 ā。
不是 beh 叫大人刁工假做 katī 听無北京話。
對囝仔來講、甲父母關係之間上重要个 tiō 是信任。無可能爲着全母語去 kā 囝仔騙。
Iōng góa ê kenggiām chò lē:
Góa itti̍t lóng kah gún kiáⁿ hō͘siong kóng Tâigí, gínná mā chiâⁿ koànsì. In kah góa kóng Tâigí góa chiah ū hoánèng.
M̄koh góa m̄sī thiaukang Pakkiaⁿōe tìⁿ thiaⁿ bô. Sī in hiônghiông kah góa kóng Pakkiaⁿōe ê sîchūn, góa tē 1 sîkan ē bēhù hoánèng. Ū sîchūn kinpún m̄ chaiiáⁿ in kám sī leh kah góa kóngōe?
Sīmchì koh ū khólêng kinpún tiō bô siūⁿ tio̍h, ē itti̍t siūⁿ kóng in tàuté sī leh kah góa kóng (Tâigí ê) tó 1 ê sû? Inūi gínná ê hoatim mā iábōe chiok phiauchún. Kiatkó mn̄g pòaⁿ po͘, chiah hoathiàn goânlâi in sī leh kóng Pakkiaⁿōe.
用我 ê 經驗做例：
我一直 lóng 甲阮子互相講台語、囝仔 mā 誠慣勢。In 甲我講台語我 chiah 有反應。
不閣我不是刁工北京話 tìⁿ 听無。是 in 雄雄甲我講北京話 ê 時拵、我第一時間 ē 袂赴反應。有時拵根本不知影 in 咁是 leh 甲我講話？
甚至閣有可能根本 tiō 無想着、ē 一直想講 in 到底是 leh 甲我講（台語 ê）叨一个詞？因爲囝仔 ê 發音 mā 亜未足標準。
結果問半晡、chiah 發現原來 in 是 leh 講北京話。
Chóng ·sī, choân bógí ê tiōngtiám m̄sī gínná, sī tōalâng.
總是、全母語 ê 重點囝仔、是大人。
Tionggí goânbûn / 中語原文：
